Listopad jest miesiącem wspominania naszych bliskich zmarłych, pozostając w atmosferze zadumy pochylmy się również nad grobami żołnierzy walczących na frontach Wielkiej Wojny. Jutro 102. rocznica odzyskania przez Polskę niepodległości, pamiętajmy o wszystkich, których życie nagle zakończyło się w czasie jednej z najkrwawszych wojen. Poniżej zamieszczamy spis cmentarzy wojennych w gminie Brzesko.

Nekropolie wojenne z okresu I wojny światowej na terenie gminy Brzesko

Na terenie gminy Brzesko znajdują się zabytkowe cmentarze wojenne, miejsca spoczynku żołnierzy poległych w walkach podczas I wojny światowej. Są one świadectwem minionych wydarzeń i bratobójczych walk, gdy po obu stronach konfliktu walczyli Polacy wcieleni w szeregi armii zaborczych.

Konflikty wojenne prowadzone były od zarania dziejów ludzkości, ale jeszcze na początku XX wieku największe mocarstwa europejskie nie posiadały regulacji prawnych dotyczących grzebania ofiar konfliktów.

Sytuacja zmieniła się wraz z wybuchem I wojny światowej, której potyczki zbrojne pochłonęły setki tysięcy istnień ludzkich. Pierwotna prowizoryczność i pośpieszność pochówków z obawy przed wybuchem epidemii musiała zostać zastąpiona skoordynowanym systemem. Finalnie 3 listopada 1915 roku w austriackim Ministerstwie Wojny utworzono Wydział Grobów Wojennych, którego celem było usystematyzowanie pochówków, ewidencja poległych oraz projektowanie i budowa cmentarzy wojennych. Cmentarze te stały się miejscami pamięci i pomnikami, ku chwale poległych.

Co specyficzne dla austriackiej inicjatywy, cmentarze posiadają spójność artystyczną, stanowiąc pewną całość. Taka jednolitość podkreśla fakt, że w obliczu śmierci każdy człowiek jest równy, bez względu na pozycję społeczną, osiągnięcia i umiejętności prezentowane za życia. Austriacy projektując i budując cmentarze na frontach I wojny grzebali szczątki ofiar obu stron konfliktu.

Oddział Grobów Wojennych C. i K. Komendatury Wojskowej w Krakowie (jedna z terenowych filii Wydziału Grobów Wojennych wiedeńskiego Ministerstwa Wojny, utworzonego w listopadzie 1915), którego zadaniem było uporządkowanie pól bitewnych i upamiętnienie walk, wybudował na terenie Galicji 400 cmentarzy, w których złożono ciała żołnierzy bez względu na stronę konfliktu. Jerzy Wyczesany wymienia 46 cmentarzy wojennych zlokalizowanych w VIII Okręgu na terenie dawnego powiatu brzeskiego. Jednym z pierwszych i głównym projektantem przydzielonym do prac nad urządzeniem cmentarzy w VIII Okręgu Cmentarnym Brzesko był por. Robert Motka - Austriak, porucznik w st. spoczynku, architekt. W styczniu 1916 r. przeniesiony do Brzeska, pełnił tę funkcję do 26 kwietnia 1917 r.. Do jego najciekawszych realizacji należy cmentarz nr 275 w Brzesku oraz trzyczęściowy cmentarz nr 290 w Charzewicach. Materiałem budulcowym, którego przede wszystkim używał był beton, stosował także kamień łamany i drewno. Pod jego kierunkiem stworzono:

Cmentarz wojenny nr 273 w Szczepanowie. Znajduje się on w obrębie parafialnego cmentarza tuż przy murze cmentarnym i stanowi odrębną kwaterę. Liczba ofiar złożonych na cmentarzu w Szczepanowie wynosi 122, z czego 87 to żołnierze armii austro-węgierskiej, a 35 rosyjskiej.

Cmentarz wojenny nr 275 w Brzesku. Mieści się w północno-wschodnim narożu cmentarza żydowskiego. Spoczywa na nim 21 żołnierzy armii austro-węgierskiej wyznania mojżeszowego.

Cmentarz wojenny nr 276 w Brzesku. Jest położony w północnej części miasta. Sąsiaduje z cmentarzem żydowskim. Na cmentarzu tym pochowano 512 poległych, wśród nich 445 żołnierzy austro-węgierskich, 3 żołnierzy niemieckich, 64 żołnierzy rosyjskich.

Cmentarz wojenny nr 277 w Okocimiu. Znajduje się na skraju parku pałacowego Goetzów, pochowano na nim 9 żołnierzy austro-węgierskich, którzy zginęli w dniach 20-21 listopada 1914 r.

Cmentarz wojenny nr 278 w Jadownikach. Usytuowany jest na cmentarzu parafialnym. Spoczywa na nim 76 żołnierzy, wśród nich 66 żołnierzy armii austro-węgierskiej oraz 10 żołnierzy rosyjskich.

Cmentarz wojenny nr 279 w Dziekanowie-Sterkowcu. Pochowano tutaj 108 żołnierzy armii austro-węgierskiej i 40 żołnierzy armii rosyjskiej (łącznie 148 ofiar), którzy zginęli w walkach na okolicznych terenach w listopadzie 1914 roku.

Źródła:
Wyczesany Jerzy, Cmentarze wojenne z I wojny światowej w gminie Brzesko, „Brzeski Magazyn Informacyjny” 1999, nr 11, s. 20-21.
Drogomir Jerzy J., Polegli w Galicji Zachodniej 1914-15, Tarnów 2005.
Hasło: Oddział Grobów Wojennych C. i K. Komendantury Wojskowej w Krakowie [w:] Wikipedia [dostęp 10.11.2020r.].