19 kwietnia przypada rocznica wybuchu powstania w getcie warszawskim – największego zbrojnego zrywu Żydów podczas II wojny światowej. Ten zryw jest na świecie symbolem walki o godność. Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN od 2013 roku organizuje corocznie akcję społeczno–edukacyjną Żonkile, w której biorą udział szkoły, biblioteki i muzea. Brzeska biblioteka od 2016 roku włącza się w tą akcję, dbając o zachowanie pamięci o powstaniu i jego uczestnikach.

Dlaczego żonkil?

Żonkil stał się symbolem szacunku i pamięci o powstaniu w getcie warszawskim. Marek Edelman – uczestnik powstania i późniejszy strażnik pamięci o nim, co roku oddając hołd towarzyszom broni składał kwiaty pod pomnikiem Bohaterów Getta. Bardzo często były to żonkile.

Brzeskie Żonkile

Akcja Żonkile realizowana w brzeskiej bibliotece od początków dawała uczestnikom okazję poznania lokalnego kontekstu historycznego. W działaniach edukacyjnych nie zatrzymujemy się tylko na warszawskiej narracji, ale przytaczamy informacje o realiach życia w brzeskim getcie, jego likwidacji. Tego roku naszym celem jest utrwalenie pamięci o Żydach mieszkających w przedwojennym Brzesku, a działania w ramach akcji przedstawiały się następująco:

1. 22 kwietnia odbyły się lekcje online dla uczniów Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Brzesku, uczniowie poznali kulisy akcji Żonkile, najważniejsze zagadnienia związane z historią Żydów w Brzesku i wszystkie inicjatywy podejmowane przez stowarzyszenia i osoby indywidualne mające na celu utrwalenie historii o nieobecnych już mieszkańcach miasta. Lekcje zorganizowano przy współpracy z nauczycielami: Bernadetą Styczeń i Agatą Marek. Dziękujemy za zaangażowanie i wsparcie w organizacji tej akcji.
2. Na stronie: https://www.bibliotekabrzesko.pl/aktualnosci/733/briegel-przeszlosc-i-terazniejszosc.html opublikowaliśmy przewodnik śladami brzeskich Żydów. Zachęcamy do poświęcenia mu uwagi i poznania na nowo tych ciekawych miejsc w naszym mieście.
3. W wypożyczalni Działu Dorosłych PiMBP eksponowane były przez cały tydzień (19.04–23.04) prace autorstwa Janusza Mytkowicza nawiązujące do hasła głównego Akcji Żonkile: „Łączy nas pamięć”
4. Bibliotekarze przygotowali film instruktażowy jak samodzielnie wykonać bibułowy żonkil. Filmik możecie znaleźć na naszym profilu FB.
5. W Oddziale dla Dzieci pracownicy przygotowali papierowe żonkile do wręczania czytelnikom i przypominania o odwadze powstańców.
6. Biblioteki filialne przypominały o rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim na swoich profilach FB.

Powstanie

Warszawskie getto założone w 1940 roku było miejscem skumulowania ok 600 000 ludzi, masowe wysiedlenia spowodowały, że jesienią 1942 roku pozostało w nim 60 000 Żydów. W styczniu 1943 roku hitlerowcy na nowo podjęli akcję wysiedleńczą, na którą Żydzi odpowiadali oporem, którego kumulacja nastąpiła 19 kwietnia 1943 roku w dniu święta Pesach. Niemieckie oddziały wkroczyły do dzielnicy żydowskiej z zamiarem jej ostatecznej likwidacji, kilkuset słabo uzbrojonych członków ŻOB–u i ŻZW stawiło im opór. Niewielu udało się przeżyć.

Brzeskie getto

Getto w Brzesku utworzono wiosną 1941 roku, stłoczono w nim około 7 000 osób. Byli to mieszkańcy Brzeska i przesiedleni z okolicznych miejscowości. W relacji Szymona Platnera zapisanej przez Jana Burlikowskiego:
Brzeskie getto składało się trzech części: pierwsza to cała ulica Berka Joselewicza /Wapienna/ z zabudowaniami po obu jej stronach. Druga część to budynki po stronie północnej rynku /dziś plac Gen. Karola Świerczewskiego/ do Rynku Siennego /dziś Kazimierza Wielkiego/ ograniczona dzisiejszymi ulicami Sobieskiego i Chopina. Trzecia część to zabudowania przy ulicy Głowackiego do Trzcianeckiej /dziś Obrońców Ruchu Oporu/ i do placu Kazimierza Wielkiego, jeśli idzie o część drugą i trzecią z wyłączeniem kamienic frontowych przy Rynku oraz ulicy Głowackiego.

Likwidacja getta nastąpiła we wrześniu 1942 roku. Piesza kolumna żydowskich rodzin przewędrowała ulicami miasta do stacji kolejowej Słotwina, skąd zostali wywiezieni do obozu w Bełżcu. Tam zginęli.