Archiwalia szkolne, pamiątki po przodkach, wspomnienia i zapamiętane opowieści dotyczące edukacji sprzed II wojny światowej w sposób szczególny znajdują się w tym roku w kręgu zainteresowań badawczych i popularyzatorskich zespołu brzeskiej biblioteki, który we współpracy ze Stowarzyszeniem „Pamięć i Dialog. Wspólna historia” realizuje projekt „Rodzinne pamiątki i opowieści. Edukacja w dwukulturowym przedwojennym Brzesku i regionie” poświęcony odszukiwaniu i utrwalaniu śladów historii szkolnictwa oraz sylwetek katolickich i żydowskich uczniów i uczennic, w ramach którego odbywają się cykliczne spotkania wspomnieniowe i prowadzona jest akcja digitalizacji zbiorów. W nawiązaniu do tych działań, na półmetku etapu zbierania archiwaliów, który jest zaplanowany do czerwca br., organizatorzy zaprosili także na prelekcję regionalną „Z dziejów edukacji” przybliżającą zawiłą historię szkolnictwa różnego szczebla, w tym szczególnie rozwoju edukacji w Brzesku i regionie.

O systemie edukacji w zaborze austriackim, nazywanym Galicją, w obrębie którego znajdował się region brzeski oraz po odzyskaniu niepodległości w czasach II Rzeczypospolitej (1918-1939) opowiedział Mateusz Michalski – bibliotekarz-regionalista Działu Dorosłych brzeskiej biblioteki. W wystąpieniu nie zabrakło odniesień do historii szkolnictwa w Brzesku i regionie, a także przywołania przykładów i wspomnień dawnych uczniów, którzy wyszli z tutejszych szkół i zasłużyli się później nie tylko na poziomie lokalnym, ale i całego kraju, jak chociażby Jędrzej Cierniak, Franciszek Mleczko, Julian Nowak, Ludwik Solski, Franciszek Bujak, Wiktor Arvay. Prelekcja przygotowana w oparciu o materiały źródłowe, takie jak dokumenty szkolne, protokoły, pisma, wykazy, teksty reform czy kroniki, w połączeniu z archiwalnymi zdjęciami znajdującymi się w zbiorach regionalnych biblioteki lub pozyskanych na etapie projektu, była okazją do wyjątkowej podróży w przeszłość szkolnictwa i lepszego zrozumienia, w jakiej rzeczywistości żyli nasi przodkowie.

O edukacja dzieci żydowskich w szkołach powszechnych i religijnych opowiedziała w drugiej części spotkania dr Anna Brzyska ze Stowarzyszenia „Pamięć i Dialog. Wspólna historia”. O historii Brzeska i okolicznych miejscowości do II wojny światowej nie sposób mówić bowiem z pominięciem kontekstu dwukulturowości – obok siebie i współpracując na wielu polach żyły, mieszkały, pracowały, uczyły się itp. dwie grupy kulturowe i wyznaniowe: polska, przeważnie katolicka oraz żydowska. Ślady dotyczące dawnych uczennic i uczniów żydowskich dr Brzyska odszukuje w dokumentach szkolnych, próbując zrekonstruować ich późniejsze losy, o czym opowiedziała także podczas swojego wystąpienia, przywołując kilka szczególnych przykładów.

Archiwalne dokumenty, zdjęcia, wspomnienia dotyczące edukacji sprzed lat wraz z przywołaniem sylwetek zarówno katolickich, jak i żydowskich uczennic i uczniów szkół w Brzesku i regionie staną się kanwą wystawy, która w sobotę, 13 września zostanie otwarta w brzeskim RCKB podczas tegorocznych obchodów „Brzesko: Łączy nas pamięć”, do której wstępem będzie spotkanie wspomnieniowe w gronie przybyłych na uroczystości gości oraz brzeskiej społeczności. W kolejnym roku planowane jest także wydanie publikacji obejmującej większy zakres zgromadzonych materiałów.

Część druga prelekcji „Z dziejów edukacji”, tym razem w formie slajdowiska z prezentacją zdigitalizowanych archiwaliów ze źródeł prywatnych, kronik szkolnych, zbiorów regionalnych wraz z opowieściami o szkole, której nie udało się przeprowadzić planowo wraz z wykładem, odbędzie się w środę, 28 maja. Już teraz serdecznie zapraszamy na oba wydarzenia! Przypominamy jednocześnie, że wciąż poszukujemy kolejnych zdjęć, dokumentów, wspomnień i innego rodzaju pamiątek (zeszyty szkolne, pamiętniki, dyplomy itp.) dotyczących edukacji do II wojny światowej w szkołach Brzeska lub regionu. Osoby chcące udostępnić archiwalia do zeskanowania zapraszamy do indywidualnego kontaktu lub na spotkanie wspomnieniowo-digitalizacyjne w pierwsze środy miesiąca: 7 maja lub 4 czerwca o godz. 10:00 w Czytelni Działu Dorosłych brzeskiej biblioteki.